جاذبه های گردشگری و تاریخی شهر وزوان
شهر وزوان از جنبه تاریخی، یکی از شهر های قدیمی و کهن محسوب می گردد که بسیاری از جلوه ها و نماد های باستانی و تاریخی خود از جمله : آتشکده وزوان، ابنیه، خانه های قدیمی، قلعه ها، برج و بارو ها، مساجد کهن، آسیاب های آبی، حمام های تاریخی و … را از دست داده است. بهترین و شاخص ترین اثر باقیمانده از مردمان این شهر که معرف قدمت و اعتبار تاریخی آن به شمار می رود علاوه بر قنات تاریخی وزوان با قدمت 3000 ساله گویش محلی مردم شهر وزوان است. این گویش باقیمانده ی زبان های پارسی میانه است که در عصر اشکانیان در ایران رایج بوده است و مردم شهر وزوان در حال حاضر نیز به همین زبان که به گویش (رایجی) نیز معروف است تکلم می نمایند.
قنات بزرگ و تاریخی وزوان
قنات بزرگ و تاریخی شهر وزوان در قسمت شمال شهر قرار دارد و قدمت آن بیش از 300 سال می رسد که همواره مورد توجه پژوهشگران به شخصیت های برجسته داخل و خارج بوده و هست و تا کنون چندین کتاب و ده ها مقاله تحقیقی و پژوهشی در این خصوص تعریف و تدوین گردیده که کلیه مدارک در مرکز بین المللی قنوات و سازه های آبی و کتابخانه ها و مراکز علمی و دانشگاهی موجود می باشد و ویژگی های خاص حاکی از منحصر به فرد بودن این قنات تاریخی می باشد از جمله :
الف) وجود سد زیرزمینی در عمق 20 متری با تعداد هفت دریچه که از ملات ساروج ساخته شده است که ته تنها در بین قنات های تاریخی ایران بلکه در جهان تنها بنا و سدی است که در ساخت آن به نگهداری و ذخیره آب در فصول سال به خصوص در زمستان اقدام می شود.
ب) دومین ویژگی منحصر به فرد بودن این قنات در قسمت بالادست سه شکاف در کف قنات هر کدام به فاصله 200 متر از هم وجود دارد که شبیه چاه های آرتزین بوده که دو شکاف دارای آب سرد و یکی دارای آب گرم است که آب آن از کف به طور خودجوش فوران کرده و به نظر می رسد گسلی باعث جدایی این دو مخزن آب گرم و سرد می شود. طول این قنات 42 کیلومتر در سه رشته بوده که در قسمت بالای سد زیرزمینی به سرشاخه اصلی تقسیم که هرکدام دارای چندین انشعاب می باشد که اسناد مدارک مستند در این خصوص موجود است.
این قنات به دلیل قدمت و ویژگی های خاصی که دارد در سال 1379 به ثبت ملی سازمان میراث فرهنگی رسید و با بازدید های متعدد کارشناسان و به خصوص کارشناسان خارجی از کشور های اروپایی و ژاپن در تیرماه سال 1395 نیز به ثبت سازمان جهانی یونسکو درآمده است. متاسفانه در چند دهه اخیر به دلیل دخالت عوامل انسانی و تخریب و پر شدن تعدادی از حلقه های چاه آن و تجاوز به حریم قنات و حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق در بالادست متاسفانه موجب کاهش قابل توجهی از آب قنات گردیده است.
کاروانسرای عباسی رباط آغا کمال
جزء 999 کاروانسرای شاه عباسی در مسیر جاده ابریشم و در 18 کیلومتری در روستای رباط آغا کمال واقع است. مساحت آن حدود 6678 متر مربع می باشد و دارای پلان مستطیل شکل واز نوع 4 ایوانی است که حجره هایی به صورت قرینه در چهار طرف آن و ایوان اصلی در ضلع شمالی قرار دارد. این کاروانسرا دارای طاق های گنبدی شکل و در چهار گوشه آن چهار فضا با پوشش طاق و چشمه و 4 برج مدور تزیینی وجود دارد.
حمام های دوقلوی تاریخی وزوان
حمام وزوان در میان پارک شاهد در قسمت مرکزی شهر وزوان و در بافت تاریخی واقع شده است و در مجاورت قلعه اعظمی ها قرار دارد.
حمام وزوان را منتسب به میرزا ابوتراب می دانند. در واقع حمام دوقلویی بوده است با دو ورودی مجزا جهت مردانه و زنانه که از این حیث نادر می باشد. حمام های دوقلو از زیرخاک کاوش شده و بنای آن مربوط به اواخر دوره صفویه و دارای تمام کاربری های یک حمام ایرانی است. متاسفانه در حدود سه دهه قبل حمام های دوقلو توسط شهرداری وقت، سقف های بنای مذکور را فرو ریختند و با پرکردن خاک در درون آن پارک و فضای سبز ساخته می شود.
در تابستان سال 1393 خورشیدی اقدام به کاوش، گمانه زنی و بیرون کشیدن حمام اول از زیرخاک شد که هم اکنون به عنوان موزه فرهنگ و هنر مورد بهره برداری قرار گرفته و حمام دوم نیز بنا به درخواست اهالی شهر و با همکاری شهرداری و شورای اسلامی دوره ششم شهر وزوان در سال 1400 خورشیدی از زیر خاک بیرون کشیده شد که در حال حاضر به عنوان حمام سنتی و مدرن در حال باز سازی و مرمت می باشد. این حمام که به عنوان آب درمانی نیز کاربرد دارد دارای فضاهایی همچون استخر و سونا و جکوزی می باشد.
صنایع دستی ، سوغات
از صنایع موجود در شهر وزوان، می توان به قالی بافی، قلمزنی، گلیم بافی، چادرشب بافی، معرق کاری و منبت کاری اشاره کرد. از سوغات شهر وزوان می توان از لبنیات محلی، نان محلی، زعفران و زرشک وزوان نام برد. از محصولات کشاورزی و باغی شهر وزوان گندم، جو، ارزن، ذرت، سیب زمینی، پیاز، انگور، گردو، زعفران و زرشک، بادام، به، گل محمدی، عرقیجات سنتی، گلاب و … اشاره کرد.
قلعه دههنو
قلعه دهنو در قسمت غرب شهر وزوان ساخته شده که قدمت آن همزمان با بنای شهر است و دارای برج و بارو های بلند می باشد که ارتفاع آن حدود 8 متر می باشد.
قلعه اعظمی ها
با قدمت حدود 150 سال که توسط کدخدای آن زمان میرزا رضا قلی ساخته و دارای 8 برج است که هرکدام از برج ها 14 متر و دارای دیوار های گلی به ارتفاع حدود 10 متر می باشد و در داخل قلعه چندید خانه قدیمی بازسازی شده و فضای سبز وجود دارد.